Home > Het verhaal van Nispen

 1449 

Tijd van steden en staten 1000 - 1500

Turfwinning en -handel Brandstof In de periode van 1250 tot 1750 was turfwinning een belangrijke activiteit in West-Brabant. De turf werd gebruikt als brandstof, zowel voor de eigen bevolking als voor steden verder weg. Door het verbranden van de turf kon men onder andere woningen en gebouwen verwarmen Hout was door het kappen van bossen steeds schaarser geworden. Vlaamse stedelingen en kloosters kochten vanaf 1264 veengebieden om daar turf uit te winnen. Ook de abdij van Tongerlo speelde daarbij een belangrijke rol. Vervoer van de turf In onze omgeving waren er ook veel grote en kleine veengebieden. Hier noemden de mensen turf ‘moer’. Veel namen in onze streek herinneren hier nog aan, denk maar aan Nieuwmoer in België, De Moeren in Zundert of Moerendaal en Oostmoer in Nispen. Om de turf te vervoeren werden vaarten gegraven. Zoals in 1449 de Elderse Turfvaart die vanuit het gebied bij Nieuwmoer langs Nispen richting Roosendaal liep. Die vaart kun je nog steeds duidelijk zien in het landschap. Bijvoorbeeld bij de Turfvaartsestraat. Roosendaal als knooppunt voor turfhandel In de loop van de tijd kwamen er zo heel veel turfvaarten in het gebied tussen Bergen op Zoom en Breda. Op verschillende plaatsen ontstonden overslaghavens waar de turfvaarten verbonden werden aan beter bevaarbare waterlopen. Onder andere in Roosendaal was zo’n overslagpunt. Van daaruit vervoerden schippers de turf op grotere schepen via de Roosendaalse Vliet (zoals de Molenbeek daar heet) naar verderweg gelegen plaatsen. Vaak bracht men huisvuil uit de steden mee terug om daarmee de akkers te bemesten. Een turfvaart door het dorp In 1525 ontstond het plan om vanuit een turfgebied ten zuidwesten van Essen een vaart via Nispen naar Roosendaal te graven. Uiteindelijk was deze vaart pas in 1610 helemaal gereed. De vaart liep vanuit Essen via de Klokberg naar de Dorpsstraat en vervolgens naar Zandschel. Aquaduct De turfvaart ging over de Molenbeek door middel van een aquaduct. De sporen van deze vaart zijn nog steeds goed herkenbaar in het landschap. Aan ‘de wallen’ waartussen de vaart lag ten oosten van Nispen dankt het huidige sportpark zijn naam. ER OP UIT ■ Nispen: restanten turfvaart aan Nigtestraat, Zandschel, Turfvaartsestraat, Oude Turfvaartsestraat. Langs de Antwerpseweg ter hoogte van Zandschel en de Oude Turfvaartsestraat zijn kunstwerken aangebracht die het vervoer van de turf en het aquaduct over de Molenbeek uitbeelden. Naast de kerk bevindt zich de Turftuin waar het proces van turfvorming is nagebootst. ■ Schijf: In het Heemhuys in het centrum van Schijf kun je informatie vinden over de turfhistorie van Schijf en omgeving. BOEKEN ■ K.A.H.W. Leenders, Nispen in het dal van de Roosendaalse beek, in: Jaarboek 2007 Heemkundekring de Heerlijckheijd Nispen, jrg. 15, 2007 ■ K.A.H.W. Leenders, Sporen in het landschap; Vijf eeuwen turfwinning tussen Wuustwezel en Roosendaal, Provinciebestuur Antwerpen, 2012 ■ K.A.H.W. Leenders, Verdwenen venen; Een onderzoek naar de ligging en exploitatie van thans verdwenen venen in het gebied tussen Antwerpen, Turnhout, Geertruidenberg en Willemstad 1250- 1750; Actualisering 2013, Pictures Publishers, Woudrichem, 2013 ■ Weg van de Turf, Werkgroep Herleving Turfhistorie West-Brabant WEBSITES ■ Turfhistorie in de grensstreek: www.wegvandeturf.nl